Izabela Mościcka

      Bolesław Cybis urodził się 6 czerwca 1895 roku w dobrach carskich Massandra niedaleko Jałty na Krymie.  W latach 1912-1918 mieszkał w Charkowie, tam też studiował w Szkole Sztuk Pięknych i należał do grupy artystycznej „Związek Siedmiu”. Stowarzyszenie to popierało sztukę o zabarwieniu kubistyczno-futurystycznym. Prace artysty z tego okresu wykazują ogromne wpływy tego kierunku.  Przed powrotem do Polski zajmował się realizacją scenografii teatralnych oraz filmów o sztuce. Kiedy sowiecka władza i jej represje dotarły do Charkowa, Cybis uciekł na Krym, do Teodozji, a następnie w 1920 roku osiadł w Stambule. W stolicy Turcji wraz z Włodzimierzem Bobryckim założył związek Artystów Rosyjskich. Podczas pobytu w Turcji wykonywał rysunki, rzeźby, gwasze stylistycznie nawiązujące do rosyjskiego kubofuturyzmu. Były to przeważnie przedstawienia groteskowe i fantastyczne.

W roku 1923 mieszkał już w Warszawie z rodzicami. Był w tym czasie w pełni ukształtowanym, znającym swój talent artystą. W tym samym roku złożył podanie o przyjęcie do Szkoły Sztuk Pięknych jako wolny słuchacz. Wybrał pracownię prof. Tadeusza Pruszkowskiego; równocześnie uczęszczał na zajęcia z grafiki prowadzone przez prof. Władysława Skoczylasa. Z kolegami z pracowni Pruszkowskiego zaprzyjaźnił się podczas pleneru w Kazimierzu Dolnym nad Wisłą.  W 1925 roku dołączył do Bractwa Św. Łukasza. W roku 1930  odbył podróż do Włoch i Afryki. Od 1934 roku należał do Bloku Zawodowych Artystów Plastyków. Wielokrotnie prace swoje prezentował za granicą za pośrednictwem Towarzystwa Szerzenia Sztuki Polskiej wśród Obcych (Wystawa Sztuki Polskiej w Moskwie, XIX Biennale w Wenecji, Carnegie Institute w Pittsburghu). W 1937 roku otrzymał Grand Prix na Międzynarodowej Wystawie Sztuka i Technika w Paryżu.

Poza malarstwem sztalugowym i grafiką Bolesław Cybis wykonywał dekoracje ścienne. Pracował także przy prestiżowym zleceniu dekoracji dwóch polskich transatlantyków m/s Piłsudski i m/s Batory. W 1939 roku wyjechał z żoną Marią Tym do Nowego Jorku w sprawie dekoracji do pawilonu polskiego na Wystawie Światowej – wspólnie z członkami Bractwa stworzył siedem przeznaczonych do polskiego pawilonu wielkoformatowych obrazów przedstawiających najważniejsze wydarzenia z historii Polski, między innymi Spotkanie Bolesława Chrobrego z Ottonem III u grobu św. Wojciecha; inicjatorem i patronem tego przedsięwzięcia był minister Józef Beck..

Bolesław Cybis nigdy nie powrócił do kraju, osiadł w Trenton, gdzie wraz z żoną założył pracownię ceramiczną. Zmarł na atak serca podczas pobytu na Florydzie.

Był artystą wyjątkowym, o wielu talentach. Niestety, po wojnie przez wyjazd do USA, ale także w wyniku polityki ówczesnych władz PRL popadł w zapomnienie, tak jak jego koledzy z Bractwa, uważani za artystów sanacyjnych, silnie związanych z władzami II Rzeczypospolitej.

Na początku swej drogi twórczej nawiązywał do kubizmu, surrealizmu i rosyjskiego kubofuturyzmu. Gdy wrócił do Polski, jego twórczość przeszła ogromną metamorfozę. Już w latach 20 XX. wieku Cybis obrał własną drogę malarską oscylującą pomiędzy magicznym realizmem, Nową Rzeczowością i „nowym klasycyzmem”. W jego malarstwie doszukać się można odniesień do dawnych mistrzów włoskich – Rafaela czy Leonarda, ale także do sztuki XVII-wiecznej Holandii, gdzie przywiązywano ogromną wagę do przedstawiania detali. Postacie i przedmioty na obrazach Cybisa są bardzo realistyczne, a jednocześnie w nieokreślony sposób magicznie – niejednoznacznie dopowiedziane; nastrojem tym  artysta zbliża się do twórczości Georga Schrimpfa i Otto Dixa.

Nadzwyczajną oryginalnością i konceptem wyróżnia się w malarstwie Cybisa obraz „Primavera”, który powstał w 1936 roku, nasycony zawoalowaną erotyką przywodzącą na myśl dorastające dziewczynki Balthusa. Powstał jednak z fascynacji i uwielbienia dla kunsztu malarskiego Sandro Botticellego. A jego wyostrzony realizm w przedstawieniu nawiązuje do Nowej Rzeczywistości. Cybis ukazał młodziutką Wiosnę jako nastoletnią, dorastającą dziewczynę o sarkastycznym spojrzeniu dorosłej, doświadczonej kobiety. Obskurne wnętrze pokryte tapetą z motywem drobnych kwiatów, brudnym dywanem i starą wysłużoną umywalką przypomina raczej brudny, tani pokój hotelowy, niż buduar dziewczynki. Sama postać bardzo męska, czesze przerzedzone włosy. Nagość rozkwitającego, a jednocześnie rachitycznego ciała skontrastowana jest opadającymi czerwonymi pończochami. W  „Primaverze” została przedstawiona wykładnia sztuki Cybisa – doskonały rysunek, szczególny nacisk na oddanie detali, a co najważniejsze – odwrócenie rzeczywistości. Na pozór niepiękne przedstawienie dziewczyny zmienia się w fascynujące studium ludzkiej egzystencji przepełnione magiczną, realistyczną brzydotą, która wprowadza widza w odrealniony, niepokojący świat sztuki.

Bolesław Cybis żywo interesował się także sztuką ludową, częstym motywem w jego obrazach były kobiety w strojach łowickich, ubrane w pasiaste spódnice i sztywne, nakrochmalone koszule, przypominające damy z renesansowych portretów włoskich. W obrazach tych, jak i w pracach powstałych po podróży do Afryki, artysta poszukiwał nowych środków wyrazu plastycznego; aby wzbogacić fakturę wprowadzał złocenia, mieszał kilka gatunków farb, używał tynku, stosował merlę. Najbardziej widoczna ingerencja w powierzchnię płótna widoczna jest na obrazie „Spotkanie” z 1931 roku ukazującym postacie Murzynek na tle orientalnej ulicy. Artysta przykładał dużą uwagę do iluzjonistycznego odtwarzania efektów fakturowych, niemalże na każdej z jego prac dostrzec można delikatne niuanse, które wprowadzają atmosferę niesamowitości.

Od 1934 roku Cybis zajmował się głównie malarstwem monumentalnym. Razem z Janem Zamoyskim wykonał w latach 1934-1937 fresk „Bolesław Chrobry wytyczający granice Polski na Odrze”, a w latach 1937-1939 plafon „Polskie niebo” w auli Gimnazjum im. Józefa Piłsudskiego Macierzy Szkolnej w Gdańsku. W 1936 roku wykonał dekoracje reliefowe z motywami afrykańskimi dla baru na transatlantyku m/s Batory. W 1937 otrzymał dyplom honorowy za fresk „Obfitość”, który zdobił pawilon polski na światowej wystawie Sztuka i Technika w Paryżu.

Malarstwo Bolesława Cybisa cechuje swoiste eksponowanie elementów konstrukcyjnych przy jednoczesnym perfekcyjnym rysunku. Oryginalność jego dzieł wyznacza iluzjonizm przy częstej brzydocie portretowanych osób. Artysta w doskonały sposób wykorzystywał rodzime motywy i transponował je do kanonu ówczesnej sztuki europejskiej, która położyła nacisk na powrót do porządku, do sztuki dekoracyjnej o zabarwieniu realistycznym. Malarstwo Bolesława Cybisa wyróżniało się na tle grupy Łukaszowców;  jako jedyny nawiązywał do magicznego realizmu, postacie z jego obrazów ukazują zatrzymaną w czasie odwróconą rzeczywistość – to co na pozór wydaje się brzydkie, staje się w swej perfekcji piękne i doskonałe.