Izabela Mościcka
Bractwo Świętego Łukasza
Bractwo Świętego Łukasza, które przybrało nazwę na wzór dawnych organizacji cechowo – rzemieślniczych, składało się z grupy uczniów profesora Tadeusza Pruszkowskiego z Warszawskiej Szkoły Sztuk Pięknych. Nazwa i założenia grupy nawiązują do twórczości XIX-wiecznych artystów niemieckich i austriackich (związanych z Bractwem Św. Łukasza powstałym w Wiedniu w 1809 r.), zwanych nazareńczykami, którzy zbuntowali się nie przeciwko treści dzieła, ale samej istocie sztuki i jej miejscu w społeczeństwie[1].
Do polskiej grupy założonej w 1925 roku należeli: Bolesław Cybis, Jan Gotard, Aleksander Jędrzejewski, Eliasz Kanarek, Edward Kokoszko, Antoni Michalak, Jan Podoski, Mieczysław Schultz, Czesław Wdowiszewski, Jan Wydra i Jan Zamoyski; później dołączyli do nich Bernard Frydrysiak, Jeremi Kubicki oraz Stefan Płużański. Mentorem ugrupowania oraz głównym teoretykiem był Tadeusz Pruszkowski – ich ulubiony nauczyciel, który pomimo luźnego stylu szkolenia wywarł na twórczość swoich studentów bardzo duży wpływ.
Bractwo św. Łukasza zostało założone na zasadzie organizacji o charakterze cechowo – rzemieślniczym i miało nawiązywać do średniowiecznych tradycji – należy tu podkreślić, że sami artyści ustalając program stanęli po stronie powrotu do solidnego, doskonałego warsztatu plastycznego. Przeciwni byli wszelkiego rodzaju sztucznie wydymanym i z hałaśliwą reklamą rozdymanym „izmom”. Jako przedstawiciele nurtu tematycznego w latach 30. XX wieku powoływali się na tradycję przy jednoczesnych ambicjach tworzenia sztuki nowoczesnej[2]. Powrócili do klasycznej szkoły malarskiej, przede wszystkim do ładu; odwoływali się także do nowego klasycyzmu, do tradycyjnej kompozycji, ikonografii oraz warsztatu malarskiego.
Powrót do malarstwa tematycznego, opartego na dialogu ze starymi mistrzami, był jedną z propozycji sztuki w dwudziestoleciu międzywojennym. Artyści z tego kręgu stawiali na wysoki poziom artystyczny oraz na ukazywanie współczesnych im zagadnień tematycznych. Dążyli do realizmu i połączenia sztuki z życiem przez wprowadzanie elementów z aktualnego życia z archaizowaną formą.
Chcąc stworzyć nowy model sztuki narodowej Łukaszowcy zwrócili się ku malarstwu szesnasto– i siedemnastowiecznych mistrzów włoskich, holenderskich i niemieckich; bliscy im byli Hieronim Bosch, Pieter Bruegel Starszy, Frank Hals, a także Caravaggio – ich wpływów można się doszukać w licznych obrazach członków Bractwa. Nie było to bierne naśladowanie, lecz wprowadzenie do nowoczesnych scen dawnej kompozycji, użycia światłocienia czy technik malarskich. Koncentrując się na jak najlepszym oddaniu detalu oraz wprowadzając ciemny koloryt, a także przejawiając upodobanie do weryzmu stworzyli typ nowoczesnego malarstwa muzealnego. Zapożyczali tylko wybrane wątki i zagadnienia, największy nacisk kładli na doskonalenie techniki malarskiej. Każdy z artystów stworzył własny sposób malowania, choć trudno dokonać dogłębnej analizy ich twórczości z powodu małej liczby zachowanych prac. Idee warszawskich artystów doskonale wpisują się w ogólnoeuropejską tendencję okresu dwudziestolecia międzywojennego. Cechami wyróżniającymi ich malarstwo były: doskonały rysunek, linearność, harmonijność barw oraz doprowadzony do perfekcji detal.
[1] I. Danielewicz, Tęsknota za Italią [w:] Malarstwo niemieckie w XIX wieku, Muzeum Narodowe w Warszawie, Warszawa 2005, s. 15
[2] A. Turowicz, Jan Gotard (1898-1943). Życie i twórczość, maszynopis pracy magisterskiej, IHS, UW 2000
Łukaszowcy
Tadeusz Pruszkowski
Aleksander Jędrzejewski
Antoni Michalak
Bernard Frydrysiak
Bolesław Cybis
Eliasz Kanarek
Jan Gotard
Jan Wydra
Jan Zamoyski
Janusz Podoski
Jeremi Kubicki
Stefan Płużański